Η επιθυμία είναι αυτό που κάνει την καρδιά μας να χτυπάει και πίσω από σχεδόν όλα όσα κάνουμε. Με την απλούστερη έννοια, τροφοδοτεί τις καθημερινές μας ενέργειες, κατευθύνοντας την ενέργειά μας προς τα πράγματα που θέλουμε να επιτύχουμε ή να βιώσουμε.
Προκύπτει όταν βλέπουμε ένα κενό μεταξύ της τρέχουσας κατάστασής μας και του μέλλοντος που οραματιζόμαστε, και μας ωθεί να καλύψουμε αυτό το κενό. Ορισμένες επιθυμίες γεννιούνται στιγμιαία -όπως μια ξαφνική λαχτάρα- ενώ άλλες μπορεί να προέρχονται από βαθύτερους πόθους που διαμορφώνουν τις επιλογές της ζωής μας για χρόνια ή και δεκαετίες.
Η επιθυμία λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη, κρατώντας μας δεσμευμένους και στοχευμένους. Ο Αριστοτέλης περιέγραψε τη δύναμη της επιθυμίας στην επιδίωξη της ευδαιμονίας (ένα είδος ακμάζουσας ζωής), υποδηλώνοντας ότι η λαχτάρα να γίνουμε καλύτεροι μπορεί να καθοδηγήσει τη συμπεριφορά μας προς την αρετή.
Η πλατωνική σκέψη συχνά πλαισιώνει την επιθυμία ως την παρόρμηση που μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο προς την ανώτερη γνώση ή, αντίθετα, να το παρασύρει προς τα κάτω, αν δεν είναι προσεκτικό στο να τη μετριάσει. Στις εσωτερικές παραδόσεις, η επιθυμία θεωρείται μερικές φορές ως η σπίθα της κίνησης της ψυχής.
Είτε στις ερμητικές διδασκαλίες είτε στους μυστικιστικούς κλάδους της Καμπάλα, η ιδέα παραμένει ότι υπάρχει μια κρυμμένη ενέργεια στη λαχτάρα. Μέσω αυτής, μαθαίνουμε περισσότερα για το ποιοι είμαστε, καθώς αποκαλύπτουμε τα αντικείμενα και τις ιδέες που μας καλούν σε ένα θεμελιώδες επίπεδο.
Η επιθυμία μεταφράζεται σε συμπεριφορά όταν μας ωθεί σε δράση. Αν το κίνητρο είναι ο κινητήρας, τότε η επιθυμία είναι το καύσιμο. Χωρίς αυτήν, η συμπεριφορά μας δεν θα είχε κατεύθυνση. Ωστόσο, η επιθυμία πρέπει να καλλιεργείται και να καθοδηγείται προσεκτικά.
Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι συχνά δίδασκαν ότι η αχαλίνωτη επιθυμία οδηγεί στο χάος, ενώ η καταπιεσμένη επιθυμία πνίγει τη ζωτικότητά μας. Η μέση οδός έγκειται στο να αποκτήσουμε επίγνωση των επιθυμιών μας και να τις ευθυγραμμίσουμε με ανώτερες αξίες.
Όταν το κάνουμε αυτό, η επιθυμία έχει τη δύναμη να διαμορφώνει όχι μόνο τους προσωπικούς μας στόχους αλλά και την ηθική και πνευματική μας ανάπτυξη.
Πώς η επιθυμία επηρεάζει τα κίνητρά μας
Η επιθυμία διαμορφώνει τα κίνητρά μας δίνοντάς τους μια αίσθηση επείγοντος. Όπου δεν υπάρχει επιθυμία, συχνά δεν υπάρχει λόγος να δράσουμε. Με άλλα λόγια, η επιθυμία δημιουργεί τη συναισθηματική έλξη που μας ωθεί προς τα εμπρός. Ο φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ επέμεινε περίφημα ότι η λογική είναι τελικά ο υπηρέτης των παθών- ενώ η ορθολογική σκέψη μπορεί να μας δείξει μονοπάτια για την επίτευξη των στόχων μας, είναι η επιθυμία που μας βάζει σε αυτά τα μονοπάτια εξ αρχής. Όταν θέλουμε κάτι έντονα, τα κίνητρά μας γίνονται πιο έντονα, η εστίασή μας πιο καθορισμένη και η αίσθηση του σκοπού μας πιο απτή.
Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ έφτασε στο σημείο να περιγράψει όλη την ύπαρξη ως καθοδηγούμενη από μια αδιάκοπη Θέληση, μια καθολική μορφή επιθυμίας υπό την οποία λειτουργούν όλα τα έμβια όντα. Αυτή η Θέληση τροφοδοτεί τα κίνητρα ανακινώντας μια διαρκή λαχτάρα για κάποια μορφή εκπλήρωσης. Ενώ ο Σοπενχάουερ το έβλεπε αυτό ως έναν συχνά ανήσυχο και επώδυνο αγώνα, αναγνώριζε επίσης ότι η ανθρώπινη δημιουργικότητα και φιλοδοξία απορρέουν από αυτό. Σε πιο σύγχρονα πεδία, η ψυχολογία και η νευροεπιστήμη δείχνουν πώς η επιθυμία ενεργοποιεί κυκλώματα ανταμοιβής στον εγκέφαλο, ενισχύοντας συμπεριφορές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ικανοποίηση.
Συνεπώς, τα κίνητρά μας δεν είναι καθαρά διανοητικά ή λογικά. Αντίθετα, αναπτύσσονται από τους σπόρους της επιθυμίας, είτε αυτή η επιθυμία είναι για σωματική άνεση, κοινωνική σύνδεση, προσωπική ταυτότητα ή βαθύτερη πνευματική ολοκλήρωση. Με το να αποκτήσουμε επίγνωση αυτών των βασικών επιθυμιών, μπορούμε να αρχίσουμε να βλέπουμε πώς καθοδηγούν τις αποφάσεις μας. Πρόκειται για μια πράξη εξισορρόπησης: η ίδια επιθυμία που μας ενεργοποιεί μπορεί επίσης να μας παρασύρει, αν υπερκαλύψει την αίσθηση του μέτρου.
Συνιστώμενες πηγές σχετικά με την επιθυμία και τα κίνητρα:
David Hume: A Treatise of Human Nature (Πραγματεία της ανθρώπινης φύσης): Διαθέσιμο στο Project Gutenberg .Προσφέρει ιδέες για το πώς τα συναισθήματα και τα πάθη, συμπεριλαμβανομένης της επιθυμίας, καθοδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Ο κόσμος ως βούληση και αναπαράσταση» του Άρθουρ Σοπενχάουερ: Δημόσια αντίγραφα μπορούν να βρεθούν στο Archive.org. Εξερευνά την έννοια της παγκόσμιας βούλησης, τονίζοντας πώς αυτή στηρίζει τα κίνητρα και την προσπάθεια.
Σύγχρονες εργασίες της νευροεπιστήμης για το κύκλωμα ανταμοιβής: Αν και δεν είναι πάντα ελεύθερη η πρόσβαση, ιστότοποι όπως το PubMed.gov ή το Google Scholar σας επιτρέπουν να ανακαλύψετε τρέχουσες έρευνες σχετικά με το πώς τα μονοπάτια επιθυμίας και ανταμοιβής παρακινούν τη δράση.
Πώς η επιθυμία επηρεάζει τη συμπεριφορά μας
Η επιθυμία μας ωθεί να δράσουμε, άλλοτε με μικρούς, σχεδόν ανεπαίσθητους τρόπους και άλλοτε με τολμηρά άλματα προς τα εμπρός. Επηρεάζει τις καθημερινές συνήθειες, όπως το να πιάνουμε ένα επιπλέον γλυκό σνακ ή να παίρνουμε ένα νέο βιβλίο, αλλά διαμορφώνει και αποφάσεις που αλλάζουν τη ζωή μας, όπως το να ξεκινήσουμε μια επαγγελματική πορεία ή να μετακομίσουμε σε μια νέα πόλη.
Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο καθορίζει την πορεία των πράξεών μας, αλλά και τροφοδοτεί την ενέργεια που φέρνουμε σε αυτές. Όταν νιώθουμε έντονα την επιθυμία, η ένταση της συμπεριφοράς μας συχνά αυξάνεται. Μπορεί να βρεθούμε πιο αποφασισμένοι, πιο επινοητικοί ή πιο πρόθυμοι να πάρουμε ρίσκα για να εκπληρώσουμε αυτή τη λαχτάρα.
Ωστόσο, η επιθυμία μπορεί να είναι απρόβλεπτη. Μερικές φορές προσφέρει μια επεκτατική αίσθηση του σκοπού. Σε άλλες στιγμές, μπορεί να περιορίσει την εστίασή μας σε σημείο καταναγκασμού.
Στον Βουδισμό, για παράδειγμα, η επιθυμία περιγράφεται ως μια δύναμη που μπορεί να οδηγήσει σε πόνο όταν γίνεται προσκόλληση, αλλά η ίδια αυτή δύναμη μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τη συμπόνια και την πνευματική ανάπτυξη όταν κατευθύνεται με σύνεση.
Από ψυχολογικής άποψης, πειράματα όπως το περίφημο «Marshmallow Test» του Walter Mischel δείχνουν πώς η δύναμη της επιθυμίας μας μπορεί να προκαλέσει τον αυτοέλεγχο μας και να επηρεάσει τα δια βίου πρότυπα συμπεριφοράς μας.
Οι νευροεπιστήμονες χαρτογραφούν αυτές τις παρορμήσεις στον εγκέφαλό μας, τονίζοντας πώς τα κυκλώματα ανταμοιβής ενεργοποιούνται όταν προβλέπουμε την εκπλήρωση μιας επιθυμίας, ενισχύοντας έτσι τις ενέργειες που πιστεύουμε ότι θα την ικανοποιήσουν.
Η επιθυμία δεν λειτουργεί μεμονωμένα. Συχνά αλληλεπιδρά με τις πεποιθήσεις μας, τις εμπειρίες μας και το κοινωνικό πλαίσιο για να παράγει εξωτερικές ενέργειες. Όταν αναγνωρίζεται και διοχετεύεται με προσοχή, η επιθυμία μπορεί να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, την επιμονή και τις ουσιαστικές συνδέσεις. Όταν όμως αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα, μπορεί να μεταμορφωθεί σε καταστροφικές συνήθειες, εθισμούς ή επιβλαβείς εμμονές. Η εύρεση ισορροπίας γίνεται το κλειδί: μαθαίνουμε να διακρίνουμε μεταξύ των φευγαλέων ορμών και των βαθύτερων, πιο βιώσιμων κινήτρων. Αυτή η επίγνωση βοηθά στη διαμόρφωση υγιών συμπεριφορών που συντονίζονται με αυτό που φιλοδοξούμε να είμαστε.
Συνιστώμενες πηγές για την επιθυμία και τη συμπεριφορά:
Walter Mischel, The Marshmallow Test: Μια καίρια μελέτη για την καθυστερημένη ικανοποίηση και τον αυτοέλεγχο, η οποία εξετάζει πώς η επιθυμία επηρεάζει τη συμπεριφορά τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή.
Gabor Maté, Στο βασίλειο των πεινασμένων φαντασμάτων: Διερευνά πώς οι βαθιά ριζωμένες επιθυμίες και οι ανεπίλυτες συναισθηματικές ανάγκες μπορούν να οδηγήσουν σε εθισμό και καταναγκαστικές συμπεριφορές.
Βουδιστικές προοπτικές: Βασικά κείμενα όπως η Dhammapada (Craving) ή διδασκαλίες σύγχρονων δασκάλων όπως ο Thich Nhat Hanh και ο Dalai Lama ασχολούνται με το πώς η επιθυμία μπορεί να μετατραπεί σε συμπόνια ή να γίνει πηγή πόνου αν αφεθεί ανεξερεύνητη.
Θεωρία του αυτοπροσδιορισμού (Richard M. Ryan και Edward L. Deci): Επικεντρώνεται στα εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα, εξετάζοντας πώς οι επιθυμίες για αυτονομία, ικανότητα και συγγένεια διαμορφώνουν τη συμπεριφορά. Περιλήψεις μπορούν να βρεθούν στο SelfDeterminationTheory.org.
Πρόσθετοι πόροι και σύνδεσμοι
Ένα μέρος για να εξερευνήσετε αυτές τις ιδέες είναι το Συμπόσιο του Πλάτωνα, ένας διάλογος που εξετάζει τη φύση του έρωτα, της λαχτάρας και της έμπνευσης. Για μια μυστικιστική προοπτική, το Κυμβάλειον προσφέρει ερμητικές γνώσεις για το πώς οι νοητικές δυνάμεις και η επιθυμία διαμορφώνουν την πραγματικότητα.
Η ενασχόληση με αυτά τα έργα μπορεί να ανοίξει ένα παράθυρο στον τρόπο με τον οποίο η επιθυμία έχει θεωρηθεί μέσα από την αρχαία σοφία και τις φιλοσοφικές παραδόσεις, βοηθώντας μας να δούμε το ρόλο της στη διαμόρφωση τόσο των εξωτερικών επιτευγμάτων όσο και του εσωτερικού μετασχηματισμού.
Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες του Ζακ Λακάν, εμβαθύνουν στη δομή της επιθυμίας. Ενώ μεγάλο μέρος του έργου του έχει δημοσιευτεί σε ακαδημαϊκά κείμενα, μπορείτε να βρείτε εισαγωγικά δοκίμια και συζητήσεις σε διαδικτυακά φόρουμ, όπως η Εγκυκλοπαίδεια Φιλοσοφίας στο Διαδίκτυο (αν και ορισμένα από τα περιεχόμενα μπορεί για κάποιους να είναι τεχνικά).
Μια άλλη σύγχρονη φωνή πάνω στο θέμα είναι ο Slavoj Žižek, ο οποίος συγχωνεύει τη φιλοσοφία, την ψυχανάλυση και τη λαϊκή κουλτούρα στις συζητήσεις του για την ανθρώπινη λαχτάρα και την ιδεολογία. Μπορείτε να βρείτε πολλές από τις δημόσιες ομιλίες και συνεντεύξεις του στο YouTube απλά αναζητώντας το όνομά του, ή να εξερευνήσετε άρθρα σχετικά με το έργο του σε ιστότοπους όπως ο Guardian.
Η Εγκυκλοπαίδεια Φιλοσοφίας του Στάνφορντ προσφέρει ένα γενικό λήμμα για την επιθυμία που καλύπτει τόσο τις παραδοσιακές όσο και τις σύγχρονες συζητήσεις στην αναλυτική φιλοσοφία. Παρέχει μια σε βάθος επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο οι στοχαστές από τον David Hume μέχρι τους σύγχρονους μελετητές έχουν προσεγγίσει το θέμα.
Ίσως επίσης να εξερευνήσετε τα γραπτά υπαρξιακών φιλοσόφων όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο οποίος εξέτασε πώς οι επιθυμίες αποκαλύπτουν τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τις ανησυχίες μας. Αν και δεν είναι ελεύθερα διαθέσιμα όλα τα κείμενα του Σαρτρ, μπορείτε συχνά να βρείτε μεταφράσεις βασικών δοκιμίων. Κάθε μία από αυτές τις πηγές θα σας δώσει μια διαφορετική οπτική γωνία για τον ισχυρό ρόλο που παίζουν οι επιθυμίες στην καθοδήγηση των αποφάσεών μας και στη διαμόρφωση της ζωής μας.
